Σκλαβούνος Ιωάννης

H υπογονιμότητα στις μέρες μας ευχή πάψει προ πολλού να αποτελεί αδιέξοδο στις προσπάθειες των ζευγαριών που αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο πρόβλημα να αποκτήσουν παιδί.

Με τη γέννηση, το 1978, του πρώτου παιδιού μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης, μια παγκόσμια βιομηχανία γεννήθηκε και ήρθε να φέρει ελπίδα σε χιλιάδες ζευγάρια αποδεικνύοντας ότι η επιστήμη κάνει θαύματα. Κι ενώ η συγκεκριμένη μέθοδος αρχικά ήρθε ως λύση για τη θεραπεία προβλημάτων υπογονιμότητας που σχετίζονται με τις σάλπιγγες, στη συνέχεια συσχετίστηκε ταυτόχρονα με γενετικές, αλλά και αναπαραγωγικές διαταραχές, δημιουργώντας ωστόσο ηθικά, θρησκευτικά, κοινωνικά, αλλά και νομικά ζητήματα.

Μέσα στα 43 χρόνια που πέρασαν από τότε, πολλά άλλαξαν, αφού τόσο ο εκκολαπτόμενος τότε τομέας της εμβρυολογίας έχει εξελιχθεί, αλλά και οι Τεχνολογίες της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ART) έχει προοδεύσει, ενώ η εμπειρία έχει αποκτηθεί και οι τεχνολογίες τελειοποιούνται.

Παράλληλα, είναι σημαντικό να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι στις μέρες μας, το 30% των ζευγαριών που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, ακόμα και σε ηλικίες 30- 40 ετών, παρουσιάζουν πρόβλημα υπογονιμότητας. Στο 20% περίπου των ζευγαριών αυτών, μετά από ιατρική διερεύνηση, διαπιστώνονται προβλήματα στον άνδρα ή τη γυναίκα τα οποία μπορούν να θεραπευθούν ή να διορθωθούν, ενώ στο υπόλοιπο 10% δεν ανευρίσκεται η αιτία της υπογονιμότητας ή η αιτία είναι άγνωστη (ιδιοπαθής υπογονιμότητα).

Στα αίτια τώρα της υπογονιμότητας τα οποία είναι πολλά και ποίκιλα (διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας, απόφραξη ωαγωγών, ενδομητρίωση, ινομυώματα, πολύποδες, ολιγοσπερμία ή ασπερμία, αυτοάνοσες διαταραχές), έρχονται να προστεθούν τόσο ο τρόπος ζωής του ζευγαριού, όσο και η διατροφή, αφού πολλές φορές τα δυο αυτά στοιχεία παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην ελάττωση της γονιμότητας.

Τέσσερις νέες τεχνικές που εφαρμόζονται με εξαιρετικά αποτελέσματα

Ενδοκυτταροπλασματική έγχυση μορφολογικά επιλεγμένων σπερματοζωαρίων (IMSI)

Η πρώτη τεχνική έρχεται να συμπληρώσει την ήδη υπάρχουσα ενδοκυτταροπλασματική ένεση σπερματοζωαρίου (ICSI) και ονομάζεται ενδοκυτταροπλασματική έγχυση μορφολογικά επιλεγμένων σπερματοζωαρίων (IMSI). Με την τεχνική αυτή τα σπερματοζωάρια επιλέγονται πριν την μικροένεση τους με τη χρήση ενός αντεστραμμένου μικροσκοπίου το οποίο μας παρέχει μία πολύ μεγαλύτερη μεγέθυνση (6.000 περίπου φορές) από αυτή που συναντούσαμε στα εργαστήρια αναπαραγωγής έως τώρα. Έτσι, υπάρχει πλέον η δυνατότητα επιλογής εκείνου του σπερματοζωαρίου το οποίο δε θα παρουσιάζει ανωμαλίες σε αυτό το επίπεδο (εσωτερικό) ώστε να μην τεθεί σε κίνδυνο η επιτυχία της θεραπείας. Όσο για το γενικό ποσοστό εγκυμοσύνης για την ομάδα των ασθενών που υποβληθήκαν σε IMSI (39,2%) είναι εντυπωσιακά μεγαλύτερο από εκείνο του ICSI (26,5%). Παράλληλα, και αυτό είναι πολύ σπουδαίο, τα ποσοστά των αποβολών μειώθηκαν σημαντικά.

Παρακολούθηση εμβρύων κατά χρονικές περιόδους

Μία άλλη τώρα μέθοδος, εξίσου επαναστατική με την πρώτη, είναι η δυνατότητα που έχει πλέον η επιστήμη παρακολούθησης των εμβρύων κατά χρονικές περιόδους. Η συγκεκριμένη τεχνική επιτρέπει τη λήψη της πραγματικής τους εικόνας, καθώς αυτά αναπτύσσονται μέσα στον κλίβανο. Να σημειώσουμε εδώ ότι το βίντεο του συστήματος μπορεί να καταγράφει ένα ωάριο, από τη στιγμή κιόλας της λήψης του (μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης), μέχρι και τη στιγμή εκείνη, που -ως έμβρυο πια- θα μεταφερθεί. Η επιλογή των υγιέστερων εμβρύων επιτυγχάνεται μέσω των συσκευών που χρησιμοποιούνται, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των ποσοστών επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Εμβρυομεταφορά βλαστοκύστεων

Πρωτοποριακή είναι και η τρίτη κατά σειρά μέθοδος, η εμβρυομεταφορά βλαστοκύστεων. Η βλαστοκύστη είναι το στάδιο της εμβρυϊκής ανάπτυξης μετά από 5 ή 6 ημέρες καλλιέργειας στο εργαστήριο. Μέχρι πρόσφατα δεν ήταν δυνατόν να μεγαλώσουμε έμβρυα έως αυτό το στάδιο με μεγάλη επιτυχία, αλλά, χάρη στην καλύτερη κατανόηση των θρεπτικών αναγκών του εμβρύου, κατορθώσαμε να φτιάξουμε νέα υγρά καλλιέργειας. Με την τεχνική αυτή, οι βλαστοκύστες έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα εμφύτευσης και έτσι τα ζευγάρια στα οποία γίνεται εμβρυομεταφορά βλαστοκύστεων παρουσιάζουν μεγαλύτερη πιθανότητα εγκυμοσύνης.

Υποβοηθούμενη εκκόλαψη

Ακόμα μία νέα τεχνική είναι η υποβοηθούμενη εκκόλαψη. Εδώ, η διαδικασία πραγματοποιείται συνήθως πριν την εμβρυομεταφορά, με τον κίνδυνο να προκληθεί βλάβη στο έμβρυο να είναι εξαιρετικά σπάνιος.

Χρήσιμες συμβουλές

1. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής βελτιώνουν τα αποτελέσματα, τόσο των τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όσο και της φυσιολογικής σύλληψης.
2. Πριν από την έναρξη της θεραπείας γονιμότητας, το υπερβολικό αλλά και το χαμηλό βάρος πρέπει να ελέγχονται. Καλό είναι ο δείκτης μάζας σώματος να μην είναι άνω του 25 και κάτω του 17.
3. Το κάπνισμα, η χρήση φυτοφάρμακων και τοξικών ουσιών, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και καφέ έχουν συνδεθεί με τη χαμηλή ποιότητα σπέρματος στον άνδρα και τη μείωση της γυναικείας γονιμότητας. Εάν μια γυναίκα βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία δε θα πρέπει να καταναλώνει περισσότερα από τέσσερα αλκοολούχα ποτά την εβδομάδα και πάνω από ένα καφέ την ημέρα.
4. Να ακολουθείται μία υγιεινή και ισορροπημένη δίαιτα που θα περιλαμβάνει φρέσκα γεύματα και ψάρι.
5. Η υπερβολική κούραση και το στρες πρέπει να αποφεύγονται. Γι’ αυτό καλό είναι μια γυναίκα να επιλέγει ήπιες μορφές άσκησης (πχ περπάτημα) που βελτιώνουν την φυσική κατάσταση του οργανισμού και να μην κάνει υπερβολές, ενώ θα πρέπει να υιοθετήσει χαλαρωτικές συνήθειες (πχ μασάζ) τις οποίες να απολαμβάνει σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Δωρεά ωαρίων

Η σημασία της δωρεάς ωαρίων που αφορά τα ζευγάρια εκείνα στα οποία συνυπάρχει δυσκολία επίτευξης κύησης, λόγω ανυπαρξίας ή κακής ποιότητας του ωαρίου της συζύγου. Να τονίσουμε ότι πρόκειται για μια απλή σχετικά διαδικασία, καθώς δεν υπάρχει λίστα αναμονής, ενώ οι δότριες ωαρίων ελέγχονται εξονυχιστικά, μέσω ενός πλήθους ατομικού, αλλά και οικογενειακού ιστορικού.