Σκλαβούνος Ιωάννης

Μαιευτήρας – Γυναικολόγος 

ο Γιατρός σας

Πρόληψη. Διάγνωση. Θεραπεία

Μακροσωμία

Μακροσωμία είναι η κατάσταση κατά την οποία το έμβρυο θεωρείται πολύ μεγάλο για την ηλικία κύησης.

Εμβρυϊκό βάρος μεγαλύτερο από 4000-4500 γραμμάρια συνδέεται με μεγαλύτερο κίνδυνο για δυστοκία των ώμων και τραυματισμού του νεογέννητου κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού.
Οι διαβητικές μητέρες παρουσιάζουν μεγαλύτερα ποσοστά μακροσωμίας και κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν δυστοκία λόγω ώμων.

Εάν το εκτιμώμενο βάρος του εμβρύου είναι μεγαλύτερο από 4500 συνιστάται τοκετός με καισαρική τομή.

Ανώμαλη πλακουντοποίηση

Ο επιπωματικός πλακούντας ( όταν ο πλάκούντας έχει εμφυτευτεί πάνω ή πολύ κοντά στο τραχηλικό στόμιο) αποτελεί αντένδειξη για το φυσιολογικό τοκετό λόγω του κινδύνου ακατάσχετης αιμορραγίας, καθώς θα διαστέλλεται ο τράχηλος.
Ο επιπωματικός πλακούντας δυσχεραίνει μέχρι και το 2% όλων των κυήσεων. Ο προηγούμενος τοκετός με καισαρική τομή αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα.
Η προσκόλληση πλακούντα στο μυομήτριο της μήτρας είναι ακόμη μια αντένδειξη για φυσιολογικό τοκετό. Ο πλακούντας προσκολλάται πολύ βαθιά στα τοιχώματα της μήτρας δημιουργώντας επιπλοκές. Ο προηγούμενος τοκετός με καισαρική τομή αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα και σε αυτή την περίπτωση.

Αναισθησία

Οι πόνοι τοκετού είναι αποτέλεσμα μυικών συσπάσεων και πίεσης στην πύελο λόγω της διόγκωσης των οργάνων. Κατά το πρώτο στάδιο του τοκετού ο πόνος στη μήτρα οφείλεται στις συσπάσεις και την τραχηλική διαστολή. Κατά το δεύτερο στάδιο του τοκετού, η γυναίκα αισθάνεται πόνο στον κόλπο, το αιδοίο και το περίνεο λόγω της πίεσης που ασκεί το νεογέννητο, καθώς διέρχεται από το κανάλι γέννησης. Τοπική επισκληρίδιος αναισθησία Η επισκληρίδιος αναισθησία είναι ένα είδος τοπικής αναισθησίας, στην οποία ο αναισθησιολόγος χορηγεί ένα τοπικό αναισθητικό σε μια μικρή περιοχή χαμηλά στην πλάτη και γύρω από τη σπονδυλική στήλη, ώστε να μη φτάνουν τα νευρικά ερεθίσματα στον εγκέφαλο και να μην υπάρχει αίσθηση πόνου.Στις Ηνωμένες Πολιτείες η τοπική επισκληρίδιος αναισθησία χρησιμοποιείται στην περίπτωση περισσότερων από το 50% των τοκετών. Είναι σχετικά απλή διαδικασία, εγκυμονεί μικρό κίνδυνο επιπλοκών σε γενικές γραμμές και εξασφαλίζει καλό έλεγχο του πόνου. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν προσωρινό πόνο στην πλάτη, υπόταση, επιλόχειο πυρετό και κάποιες φορές καθυστερημένο τοκετό. Η συνεργασία όμως της εγκύου είναι καταλυτικής σημασίας, έτσι ώστε η διαδικασία να ολοκληρωθεί με ασφάλεια και να απετελέσει μια ευχάριστη εμπειρία για όλους. Η επισκληρίδιος αναισθησία μπορεί να συνδυαστεί με τη ραχιαία αναισθησία . Αυτή η μέθοδος ονομάζεται συνδυαστική ραχιαία-επισκληρίδιος και επιτρέπει τη χορήγηση ενός αναισθητικού με γρήγορη δράση μέσω της τοποθέτησης ενός σταθερού καθετήρα, για να καλυφθεί η τυχόν μελλοντική ανάγκη για αναισθησία, σε περίπτωση ανάγκης καισαρικής τομής. Συστηματική Αναλγησία Ενίοτε χρησιμοποιούνται ναρκωτικές ουσίες για τον προσωρινό έλεγχο του πόνου. Στους πιθανούς κινδύνους από τη χρήση τέτοιων ουσιών περιλαμβάνονται η υπόταση, η ναυτία, εμετοί, αναπνευστική καταστολή, κατάθλιψη και μειωμένη γαστροεντερική κινητικότητα. Εφόσον χρησιμοποιούνται ναρκωτικές ουσίες, φάρμακα ανάνηψης και απαιτούμενος εξοπλισμός για το νεογέννητο θα πρέπει να είναι άμεσα διαθέσιμα. Μη φαρμακολογική αντιμετώπιση του πόνου Η μη φαρμακολογική αντιμετώπιση του πόνου μπορεί να εφαρμοστεί αποκλειστικά ή σε συνδυασμό με φαρμακολογικές επιλογές. Μερικές μη φαρμακολογικές επιλογές είναι οι εξής: • Μέθοδοι διαλογισμού και αναπνοής • Ύπνωση • Βελονισμός • Τεχνικές ασκήσεων τοκετού (π.χ. περπάτημα, βαθιά καθίσματα στις φτέρνες) • Κοινωνική υποστήριξη, που μπορεί να περιλαμβάνει μια βοηθό γέννας (στις ΗΠΑ) • Ζεστά μπάνια ή ντους

Εξοπλισμός

Μόνιτορ
Εξωτερικό μόνιτορ για την παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού του εμβρύου

Οι περισσότερες μονάδες τοκετού χρησιμοποιούν μόνιτορ για τη διαρκή παρακολούθηση του εμβρύου. Μέσω της παρακολούθησης με μόνιτορ αξιολογούνται τα επίπεδα αναφοράς (φυσιολογικές τιμές), η μη κανονικότητα, η παρουσία ή απουσία επιταχύνσεων ή επιβραδύνσεων στον καρδιακό ρυθμό του εμβρύου. Το 2008 , συντάχθηκαν οι εξής κατευθυντήριες γραμμές για την ενιαία ερμηνεία των εμβρυικών καρδιακών ρυθμών.

– Πρώτη κατηγορία: Ανίχνευση φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού. Συνιστάται η συνέχιση της αναμονής της φυσιολογικής εξέλιξης του τοκετού.
– Δεύτερη κατηγορία: Ακαθόριστες ανιχνεύσεις του καρδιακού ρυθμού του εμβρύου. Οι ανιχνεύσεις αυτές απαιτούν στενή παρακολούθηση ή επέμβαση προκειμένου να διαπιστωθεί αν το έμβρυο πάσχει από υποξαιμία, δηλαδή χαμηλή συγκέντρωση οξυγόνου στο αρτηριακό αίμα.
– Τρίτη κατηγορία: Ανιχνεύσεις μη φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού του εμβρύου. Οι ανιχνεύσεις αυτές απαιτούν άμεση επέμβαση. Δεν είναι καθησυχαστικές και αποτελούν ένδειξη υποξαιμίας του εμβρύου. Εφόσον η γραμμή του καρδιακού ρυθμού δε βελτιωθεί αφού ληφθούν συντηρητικά μέτρα, θα πρέπει να δρομολογηθεί η έναρξη του τοκετού.
Η συνήθης μη διεισδυτική παρακολούθηση του τοκετού με μόνιτορ περιλαμβάνει τη χρήση δύο αισθητήρων που συνδέονται εξωτερικά με την κοιλιακή χώρα της μητέρας. Ο ένας αισθητήρας παρακολουθεί τον καρδιακό ρυθμό του εμβρύου μέσω υπερηχογραφήματος, ενώ ο άλλος παρακολουθεί το χρόνο εμφάνισης και την ισχύ των συσπάσεων με τη βοήθεια ενός δυναμόμετρου.
Ο καρδιακός ρυθμός του εμβρύου διαφοροποιείται και κυμαίνεται από 120 μέχρι 160 χτύπους το λεπτό. Ο ρυθμός μπορεί να πέσει για ένα σύντομο διάστημα σε λιγότερους από 120 χτύπους, ιδίως κατά τη διάρκεια των συσπάσεων. Η συνέχιση ενός καρδιακού ρυθμού μικρότερου από 120 χτύπους το λεπτό συνιστά εμβρυϊκή βραδυκαρδία. Η συνέχιση ενός καρδιακού ρυθμού μεγαλύτυερου από 160 χτύπους το λεπτό ονομάζεται εμβρυϊκή ταχυκαρδία.

• Εσωτερικό μόνιτορ παρακολούθησης του εμβρυϊκού καρδιακού ρυθμού (ηλεκτρόδιο στο εμβρυϊκό κρανίο)

Ένα εσωτερικό μόνιτορ παρακολούθησης του εμβρυϊκού καρδιακού ρυθμού μπορεί να τοποθετηθεί με σκοπό την ακριβέστερη αξιολόγηση των μοτίβων καρδιακού ρυθμού, όταν οι ενδείξεις του εξωτερικού μόνιτορ είναι ανακριβείς ή δύσκολα ανιχνεύσιμες. Ένα μικρό ηλεκτρόδιο με μικροσκοπικό μεταλλικό γάντζο διαπερνά τον τράχηλο μετά τη διάρρηξη των μεμβρανών και τοποθετείται στο κρανίο του εμβρύου. Χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά καθόλου στην Ελλάδα.

• Ενδομήτριος καθετήρας πίεσης

Η παρακολούθηση με εξωτερικό μόνιτορ μετρά μόνο τη συχνότητα των συσπάσεων. Η ισχύς των συσπάσεων μπορεί να μετρηθεί μόνο μέσω ενός ενδομήτριου καθετήρα πίεσης.
Ο καθετήρας αυτός τοποθετείται στη μήτρα διατραχηλικά, δίπλα από το κεφάλι του εμβρύου. Επιτρέπει την πιο ακριβή μέτρηση της ισχύος και της συχνότητας των συσπάσεων.

Υποβοήθηση Τοκετού (επεμβατικός τοκετός)

Εμβρυουλκός

Πρόκειται για ένα μεταλλικό όργανο χειρός με λαβίδες στις άκρες που εφαρμόζονται σε κάθε πλευρά το κεφαλιού του εμβρύου. Η δύναμη έλξης των λαβίδων συνδράμει τον ερχομό του νεογέννητου. Η συχνότητα χρήσης του εμβρυουλκού έχει μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιείται αρκετά.

Οι ενδείξεις που υπαγορεύουν τη χρήση εμβρυουλκού μπορεί να περιλαμβάνουν παράταση του δεύτερου σταδίου του τοκετού ή μη επαρκή ωστική δύναμη της μητέρας.

Η χρήση του εμβρυουλκού συνδέεται με λιγότερο συχνή εμφάνιση εμβρυϊκού αιματώματος και με γρηγορότερο τοκετό σε σύγκριση με τη χρήση αναρροφητήρα, όμως συνδέεται και με αυξημένα ποσοστά τραυματισμού της μητέρας.

Σε σύγκριση με την καισαρική, η χρήση εμβρυουλκού συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο αιμορραγίας της μητέρας και μεγαλύτερη πιθανότητα να γεννήσει φυσιολογικά σε μετέπειτα εγκυμοσύνες.

Αναρροφητήρας

Το όργανο αυτό αποτελείται από μια βεντούζα που συνδέεται με το κεφάλι του εμβρύου για να βοηθήσει στην εξαγωγή του, ασκώντας δύναμη έλξης.

Τα είδη αναρροφητήρων περιλαμβάνουν τους αναρροφητήρες με μεταλλική βεντούζα, με πλαστική βεντούζα και μια βεντούζα σε σχήμα μανιταριού που συνδυάζει τα πλεονεκτήματα των μεταλλικών και των πλαστικών σχεδίων.

Οι ενδείξεις για τη χρήση αναρροφητήρα περιλαμβάνουν την ανάγκη για άμεση γέννα λόγω δυσφορίας του εμβρύου, την ανεπαρκή δύναμη ώθησης της μητέρας ή κάποιες παθήσεις της μητέρας, λόγω των οποίων αντενδείκνυται η ισχυρή ώθηση. Όπως και η υποβοήθηση με εμβρυουλκό , η υποβοήθηση με αναρροφητήρα θα πρέπει να εφαρμόζεται όταν τη συνιστούν οι ειδικοί, καθώς μπορεί να βλάψει το έμβρυο και τη μητέρα.

 

Οι επιπλοκές από τον τοκετό με αναρροφητήρα περιλαμβάνουν τα αιματώματα του κρανίου, του αμφιβληστροειδούς χιτώνα και ενδοκρανιακά αιματώματα. Οι επιπλοκές για τη μητέρα είναι λιγότερες από ότι με τη χρήση εμβρυουλκού, όμως περιλαμβάνουν τραυματισμούς του κόλπου και του περίνεου.

Η απόφαση για επεμβατικό τοκετό με εμβρυουλκό ή αναρροφητήρα θα πρέπει να ληφθεί με βάσεις τις συγκεκριμένες ενδείξεις που καθιστούν αναγκαίο τον επεμβατικό τοκετό και με βάση την εμπειρία του κλινικού ιατρού σε κάθε τεχνική. Σε περιπτώσεις μη καθησυχαστικών ανιχνεύσεων καρδιακού ρυθμού του εμβρύου, η απόφαση να επιλεγεί επεμβατικός κολπικός τοκετός αντί για καισαρική τομή βασίζεται στη θέση και προβολή του εμβρύου, καθώς και τη διαθεσιμότητα προσωπικού για επείγουσα καισαρική τομή.

Εάν συγκρίνουμε τον εμβρυουλκό με τον αναρροφητήρα, η μέθοδος του αναρροφητήρα παρουσιάζει λιγότερες αρνητικές συνέπειες για τη μητέρα, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για αναισθησία και του τραυματισμού του καναλιού γέννησης. Ωστόσο, υπάρχουν αυξημένοι κίνδυνοι για το μωρό, όπως ο αυξημένος κίνδυνος για εμφάνιση κεφαλαιματώματος, αιμορραγίας του αμφιβληστροειδούς και ίκτερου του νεογέννητου.
Ο συνδυασμός της μεθόδου του αναρροφητήρα με τοκετό με εμβρυουλκό στη συνέχεια εγκυμονεί μεγαλύτερο κίνδυνο για ενδοκρανιακή αιμορραγία του νεογέννητου και πρέπει να αποφεύγεται. Αυτός ο αυξημένος κίνδυνος είναι επίσης υπαρκτός εάν μετά από έναν αποτυχημένο επεμβατικό τοκετό ακολουθήσει καισαρική τομή.

Στάσεις κατά τον τοκετό

Τα τελευταία χρόνια προτιμάται η καισαρική τομή. Φυσιολογικός τοκετός θα μπορούσε να γίνει αν το πρώτο δίδυμο έχει κεφαλική προβολή. Εάν παρόλα αυτά εμφανιστεί μη κεφαλική προβολή του δεύτερου διδύμου, πρέπει να αντιμετωπιστεί με βάση τις εξής παραμέτρους: την ηλικία κύησης, την προτίμηση της μητέρας και τη διευκόλυνση του μαιευτήρα.

Πρώτο στάδιο του τοκετού

Η μητέρα μπορεί να αλλάζει συχνά θέση και επιτρέπεται να σηκώνεται από το κρεβάτι, εφόσον δεν της έχει χορηγηθεί αναισθητικό και μπορεί να κινείται. Το περπάτημα σε αυτό το στάδιο μπορούν να απαλύνει τον πόνο. Ορισμένοι κλινικοί ιατροί αναφέρουν ότι ο τοκετός ενδέχεται να είναι συντομότερος, όταν η μητέρα σηκώνεται όρθια κατά διαστήματα. Απαλές κινήσεις, όπως το λίκνισμα πέρα δώθε ή ο αργός χορός, μπορεί να την ανακουφίσουν.

Δεύτερο στάδιο του τοκετού

Η μητέρα μπορεί να επιλέξει μια πολύ άνετη θέση τοκετού που ταυτόχρονα θα διευκολύνει την κλινική παρακολούθηση. Συνήθως, οι γυναίκες παίρνουν μια στάση ημικαθίσματος με τα γόνατα τεντωμένα και την πλάτη να στηρίζεται πίσω. Αυτή η έστω ημιόρθια στάση αξιοποιεί το νόμο της βαρύτητας και μπορεί να τις βοηθήσει κατά τη διάρκεια του τοκετού.

Άλλες αποδεκτές στάσεις κατά τον τοκετό είναι οι εξής:
– Βαθύ κάθισμα
– Στηριγμένη στα μπράτσα του συντρόφου που σηκώνει όλο της το βάρος
– Γονάτισμα στα γόνατα μόνο ή στα τέσσερα
– Ξαπλωμένη στο πλάι με το μηρό να στηρίζεται κάπου

Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να είναι ενδεδειγμένη η αλλαγή στάσης της μητέρας κατά τη διάρκεια του τοκετού, για παράδειγμα:

– Όταν πονάει η πλάτη της μητέρας.
– Όταν υπάρχει δυστοκία ώμων (όταν ο ώμος του εμβρύου εγκλωβίζεται στα οστά της λεκάνης).
– Όταν το κεφάλι του μωρού είναι στραμμένο προς την κοιλιά της μητέρας (οπίσθια ινιακή προβολή).